Tarihteki İlk Satranç Turnuvası

Satranç, 600’lü yıllarda çatarunga adıyla Hindistan’da ortaya çıkmasının ardından, önce bugün İran olan bölgede kurumuş bulunan Sasani İmparatorluğu’nda, ardından Sasani İmparatorluğu’nu yıkan Müslüman Araplar arasında oldukça popüler bir oyun olmuştur. Bağdat’ta 800’lü yıllardan kalma satranç problemleri dokümanları bulunmuştur.  10.yy’da Türk kökenli Ebubekir bin Yahya el Suli tarafından ilk satranç stratejisi kitabı “Kitab Ash-Shatranj” yazılmıştır. Bu yıllardan sonra gerek Haçlı seferleri gerekse Emevilerin Bizans ve İspanya seferleri, Avrupa’da satrancın yayılmasında rol oynamıştır.

Aradan geçen yıllar boyunca satrançta değişiklikler olmuş, yeni yorumlar ve kurallar gelmiştir. 15.yy’a gelindiğinde modern satrancın temelleri atılmaya başlanmış, kurallarla ilgili ilk yazılı dokümanlar üretilmiştir. Bu yıllarda satranç teorisi kitapları yazılmıştır. Bu dönemden günümüze kadar ulaşan en eski kitap bir İspanyol rahip Luis Ramirez de Lucena tarafından 1497 yılında yazılmış olan “Repetición de Amores y Arte de Ajedrez” (Aşkın Tekrarı ve Satranç Oynama Sanatı) kitabıdır.  

Ruy Lopez’in 1561 tarihli kitabı (Satranç Oyununda Liberal Buluş ve Sanat)

Ardından İspanyol Ruy Lopez, Portekizli Pedro Damiano ve Giovanni Leonardo da Cutri, Giulio Cesare Polerio ve Gioachino Greco gibi İtalyan ustalar, 16. – 17.yy’da açılış ve oyun sonları üzerine kitaplar yazmışlardır.

Tarihteki ilk uluslararası satranç turnuvası 1575 yılında bir satranç aşığı olan İspanyol kralı 2.Philip’in himayesinde, Madrid’de bulunan Kraliyet Sarayı’nda dönemin en büyük satranç ustaları İtalyan Giovanni Leonardo da Cutri ve Paolo Boi, İspanyol Ruy López de Segura ve Alfonso Ceron arasında oynanmıştır. Turnuvanın favorisi Ruy Lopez ilk iki maçında iki İtalyanı da yenmiş ve kolay bir zafer kazanacak derken sonraki 3 maçı alan Giovanni Leonardo da Cutri, turnuva’yı kazanmıştır.

Satrançta ilk uluslararası turnuvayı kazanan Giovanni Leonardo da Cutri, 1542’de Cutro’da doğdu ve henüz 8 yaşındayken Calabria bölgesinin tanınmış satranççıları arasında girmeyi başardı. Bu yüzden “Il Puttino” lakabını aldı. Ailesinin hukuk okusun diye gönderdiği Roma’da henüz 18 yaşındayken dönemin en büyük ustası Ruy Lopez ile oynayıp kaybetti, maçtan sonra dönemin satranç merkezi Napoli’ye giderek iki yıl boyunca sıkı bir şekilde satranç çalıştı, ardından dönemin İtalyan şampiyonu Paolo Boi ile maç yaptı ve yine yenildi. Memleketine geri döndüğünde onu kötü bir haber bekliyordu. Kardeşinin Sarazen adı verilen korsanlar tarafından kaçırıldığını öğrendi. Kardeşini kurtarmak için korsanların liderine satranç maçı yapmayı teklif etti. Korsanların lideri maçı kabul etti ve yenildi. Giovanni sadece kardeşini kurtarmakla kalmayıp 200 duka da altın almıştır. 1575 yılında İspanyol kralı 2.Philip’in daveti üzerine Madrid’e gelen Giovanni daha önce yenildiği iki büyük satranç ustasını da yenmesini bilmiştir. Giovanni’nin oyunlarından etkilenen Kral 2. Philip kendisine oldukça cömert ödüller vermiştir. İspanya’dayken eşinin ölüm döşeğinde olduğu haberini alan Giovanni hemen İtalya’ya dönmüş ancak yetişemeden eşinin ölüm haberini almıştır. Daha sonra Portekiz kralı tarafından dönemin ünlü Mağribi satranç oyuncusu il Moro ile maç yapması için Portekiz’e davet edilmiş ve onu zorlanmadan yenmiştir. 1597 yılında büyük şöhret ve zenginlikle İtalya’ya dönmüş, ancak 50 yaşını bile göremeden kendisini kıskanan biri tarafından zehirlenerek öldürülmüştür (Bir sene sonra Paola Boi de aynı kaderi paylaşmış, Napoli’de zehirlenerek öldürülmüştür).

Oyunlarından sadece birkaçı bize ulaşmıştır. Bunlardan gördüğümüz kadarıyla çağdaşlarından (hepsi canlı hücumcular) farklı bir şekilde satranç oynadığını biliyoruz: Yavaş, konumsal bir stili vardı. Çarpıcı kombinasyonlardan ziyade sağlam stratejileri tercih etmiştir.

Modern satrancın ilk uluslararası turnuvası 1851 tarihinde Londra’da düzenlenmiş ve sürpriz bir şekilde o güne kadar ismi duyulmamış olan Alman Adolf Anderssen tarafından kazanılmıştır. 

Derleyen: Ersin Öktem